پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی با عنوان فرار مغزها
پیشگفتار
مهاجرت نخبگان در دوران معاصر به عنوان یک پدیده اجتماعی که بر اثر عوامل مختلف ایجاد و گسترش یافته است و پیامدهای مثبت و منفی آن انگیزه ای شد تا روی این موضوع بررسی و پژوهش نمایم و به علت اهمیت موضوع و اینکه از یک بعد نمی توان به آن نگریست و یک عامل در مهاجرت نخبگان به تنهایی موثر نیست، نگاهی چند سویه و علل گوناگون را در مهاجرت نخبگان دخیل دیدم. از سالها پیش این سوال برای من مطرح بود که چرا المپیادیها و استعدادهای درخشان ما، زمانی که نیاز به آنهاست ناگهان ناپدید می شوند و دیگر اثری از آنها نیست. چرا می روند و چه می شود که می روند.
به دنبال این چرائی ها موضوع مهاجرت نخبگان را در طول سالهای 1350 تا 1370 انتخاب کردم تا بتوانم با کنکاش در کتاب ها و مقالات و .... به جواب سوال خود برسم. در ابتدا به عنوان اینکه مخالف این حرکت بودم و آنان را سرمایه های ملی به حساب می آورم بدبینانه به این موضوع نگاه می کردم ولی درطی مطالعات و انجام تحقیقات گوناگون به این نتیجه رسیدم که آنان حق دارند بروند چون ما برای آنان شرایطی را فراهم می کنیم که دیگر نمی توانند یا به عبارت دیگر دافعه هایی را بوجود می آوریم که مهاجرت را بر ماندن ترجیح می دهند. دیگران آنها را بهتر از ما درک می کنند و با آنها ارتباط برقرار می سازند و این ارتباط ها و درک بهتر آنهاست که رفتن را بر ماندن ترجیح می دهند و....
کلمات کلیدی:
Brain Drain
فرار مغزها
جهانی شدن
مهاجرت نخبگان
مقدمه و طرح مسئله :
پدیده مهاجرت نخبگان «فرار مغزها» امروزه، یکی از مسائل مهم و بحث انگیزی می باشد که هم برای کشور مهاجر فرست و هم برای کشور مهاجر پذیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.ادبیات جدید این پدیده بعد از جنگ جهانی دوم در سال 1945 شکل گرفت، که همزمان بود با بازسازی ویرانه های ناشی از جنگ و شروع انقلاب صنعتی در اروپا.این دو حادثه تاریخی اهمیت فرار مغزها را دو چندان کرد و به آن سرعت بیشتری بخشید، چون کشورهای اروپایی برای بازسازی ویرانه های ناشی از جنگ نیاز به افراد متخصص و کارآمد داشتند و در نتیجه خیل عظیم متخصصان، مهندسان و اندیشمندان و دیگر افرادی را که از آنها به عنوان نخبه یاد می شود،
کشورهای خود را ترک کرده و به سوی کشورهای اروپایی و آمریکا سرازیر شدند تا از شرایط نامطلوب کشورهای کمتر توسعه یافته ی و خود به شرایط مطلوب در کشورهای توسعه یافته دست یابند.اصطلاح فرار مغزها «Brain Drain» علاوه بر مهاجرت نخبگان و متخصصان، تداعی گر نوعی اجبار در مهاجرت این قشر نیز هست. زیرا Drain به معنی خشک شدن زمین نشانه حالتی از جبر طبیعی است که مهاجرت را برای بقاء و زندگی «در اینجا استمرار حیات علمی و تخصصی را ناگزیر می سازد»
فهرست مطالب
پیشگفتار1
فصل اول: مقد مه و طرح مسئله :4
اهداف تحقیق9
اهمیت تحقیق9
سوال اصلی:11
سئوال فرعی:12
فرضیه تحقیق:13
تعریف مفاهیم13
كمبود امكانات لازم برای تحقیق14
نبود امنیت حیاتی14
مهاجرت15
علل اقتصادی و اجتماعی17
فرار مغزها Brain Drain17
روش تحقیق19
موانع و مشکلات تحقیق:19
سازماندهی تحقیق:21
فصل دوم : بررسی مطالعات گذشته22
مهاجرت از بعد تاریخی :29
1- مهاجرت آریائیها و تمدن ایران زمین29
2- مهاجرت از بعد آموزشی آن در دوران معاصر32
پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق48
فصل سوم: نظریه ها و فرضیات55
1. مهاجرت از دیدگاه جامعه شناسی56
آرا و نظریات مهاجرتی58
دیدگاه های عمده در آرا و نظریات مهاجرتی60
دیدگاه اقتصادی60
دیدگاه اجتماعی62
دیدگاه سیاسی63
دیدگاه سیستمی64
نظریه های مهاجرتی65
الگوی جهان گرا internationalis model69
2. الگوی ملی گرا76
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها84
فرضیه اول85
علل مهاجرت نخبگان در سالهای قبل از انقلاب87
حاشیه نشینی اجتماعی93
آرا و نظرات اساتید و کارشناسان در مورد علل مهاجرت95
حقوق و مزایا و مهاجرت نخبگان102
جهانی شدن و فرار مغزها109
تجزیه و تحلیل آراء و نظرات اندیشمندان در رابطه با نخبگان علمی114
جاذبه ها و مهاجرت نخبگان122
دافعه ها و مهاجرت نخبگان125
بافت عشیره ای جامعه128
اقدامات جمهوری اسلامی در ارتباط با ایرانیان خارج از کشور134
اعزام دانشجو به خارج از کشور از سال 61 به بعد135
تیپولوژی برجستگان علمی و تخصصی مهاجر ایرانی145
نگاهی به وضع متخصصین ایرانی مقیم کشورهای خارجی146
تحقیق میدانی و نتایج آن148
فصل پنجم: نتیجه گیری و راهكارها152
نتیجه گیری :153
راهکارهایی برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان161
فهرست منابع165